دانیل کانهمن، برندۀ جایزه نوبل برای نظریههای پیشگام خود در زمینۀ اقتصاد رفتاری، درگذشت. او در زمان مرگ ۹۰ ساله بود.
بر اساس گزارشی از دانشگاه پرینستون که او در سال ۱۹۹۳ به دانشکده آن پیوسته بود، کانهمن در آرامش درگذشت. علت مرگ او ارائه نشده است.
سیانان روایت کرده که کانمن، که با پرفروشترین کتابش «تفکر، سریع و آهسته» نیز شناخته میشود، به رد این تصور کمک کرد که رفتار افراد توسط تصمیمگیری منطقی هدایت میشود و در عوض اغلب مبتنی بر غریزه است. کتاب مشهور کانهمن در فارسی با چند ترجمه موجود است و بارها چاپ شده است.
الدار شفیر، همکار سابق دانشگاه پرینستون به سیانان گفته: «دنی در زمینهی کاریش غولپیکر بود. «بسیاری از زمینهها در علوم اجتماعی از زمانی که او وارد صحنه شد، دیگر چون گذشته نبود.»
کانهمن در سال ۱۹۳۴ در سرزمینهای اشغالی به دنیا آمد، اما پدر و مادر فرانسویاش در سه ماهگی او به پاریس بازگشتند.
شش سال بعد، زمانی که کانهمن کلاس اول را به پایان میرساند، نازیها به فرانسه حمله کردند و خانوادهاش مجبور شدند ستاره زردی را که یهودیان را برای تبعید دستهجمعی به اردوگاههای کار اجباری نشان میداد، بپوشند.
نازیها پدرش که یک محقق شیمی بود را بردند اما سپس آزاد کردند و خانواده به فرانسۀ غیر اشغالی گریختند و بقیهی جنگ را در مخفی گذراندند. پدرش در سال ۱۹۴۴ درگذشت و کانمن ۱۲ ساله دو سال بعد، درست قبل از ایجاد کشور اسرائیل، به همراه مادرش به فلسطین تحت حاکمیت بریتانیا نقل مکان کرد.
کانهمن ریاضی و روانشناسی را در دانشگاه عبری خواند و تا دکترا ادامه داد. در برکلی، آمار، روانشناسی، و نحوه تعامل افراد در گروهها را آموخت. سپس در ۲۷ سالگی برای تدریس آمار و روانشناسی به دانشگاه عبری رفت و همکاری خود را با آموس تورسکی، استاد روانشناسی دانشگاه عبری، آغاز کرد.
در سال ۲۰۰۲، شش سال پس از مرگ تورسکی، کانهمن برنده جایزه نوبل اقتصاد برای مدلهایش در مورد توفق استدلال شهودی بر روشهای قابل پیشبینی را برد.
آکادمی سلطنتی علوم سوئد در آن زمان در استناد خود گفت که کانهمن بینشهایی از روانشناسی راه به علم اقتصاد، بهویژه در مورد قضاوت و تصمیمگیری انسان در شرایط عدم قطعیت افزوده است.
کانهمن برای کارهایش در ادغام تحقیقات روانشناسی در علم اقتصاد، به ویژه در زمینه قضاوت و تصمیمگیری انسان در وضعیت عدم قطعیت، جایزه نوبل اقتصاد را دریافت کرد. کار کانمن در روانشناسی شناختی، اقتصاد رفتاری و نظریه تصمیم بسیار تاثیرگذار بوده است.
او اما تنها نوبلیست خانوادۀ سلامت روان نبوده است؛ جایزهی نوبل به طور مستقیم برای دستاوردها در زمینۀ روانشناسی یا روانپزشکی اهدا نمیشود، زیرا دستهبندی خاصی برای این حوزه وجود ندارد. با این حال، چندین تن با کارهای خود در زمینههایی که توسط جایزۀ نوبل شناخته شدهاند، به ویژه در فیزیولوژی یا پزشکی و علوم اقتصادی، به روانشناسی یا حوزههای مرتبط کمکهایی کردهاند نوبل بردهاند.
در ادامه چند نمونه آورده شده است:
📎 اریک کندل (۲۰۰۰): جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را به خاطر تحقیقاتش بر روی پایههای فیزیولوژیکی ذخیرهسازی حافظه در نورونها دریافت کرد، که دارای پیامدهایی برای درک شرایط روانپزشکی مانند PTSD است.
📎 جولیوس اکسلرود (۱۹۷۰): جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را برای کارهایش بر روی نوروترانسمیترها و مکانیزمهای ذخیرهسازی، آزادسازی و غیرفعالسازی آنها، که دارای تبعات مستقیمی برای درک و درمان اختلالات روانپزشکی است برد.
📎 ایوان پاولوف (۱۹۰۴): جایزۀ نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را دریافت کرد. کشف او در مورد رفلکس شرطی، سنگ بنای روانشناسی رفتاری است.
📎 راجر دبلیو اسپری (۱۹۸۱): برای کشفیاتش در مورد تخصصی بودن عملکردی نیمکرههای مغز، جایزه نوبل فیزیولوژی یا پزشکی را دریافت کرد. در حالی که کمکهای اصلی او در علم اعصاب بود، کار او تاثیرات قابل توجهی بر روانشناسی شناختی و درک عملکردهای مغز مرتبط با شناخت و رفتار دارد.