مردم ایران در چند دهه گذشته سال‌های پرتنش و پر دغدغه‌ای را پشت سر گذاشته‌اند. از نبود ثبات اقتصادی و بالا رفتن قیمت دلار و کوچک شدن سفره‌ی مردم تا مشکلات اجتماعی و سرخوردگی‌هایی که به واسطه دست نیافتن به مطالبات مطرح شده به وجود آمد.
از سوی دیگر در حوزه بهداشت و درمان هم مشکلات کم نبود. نبودن یا کمیاب شدن داروها از یک سو و حالا هم مهاجرت پزشکان خبره، گروه بزرگی از بیماران و خانواده‌هایشان را تحت تاثیر قرار داده. تمام این موارد موضوعاتی است که موجب نگرانی مردم شده و زندگی آنها را تحت الشعاع قرار داده است.
شهروندان ایرانی در تنگنا
جدا از درصد کوچکی از جمعیت کشور که در پی افزایش قیمت‌ها فشار اقتصادی، معیشتی قابل ذکری را احساس نکرده و نمی‌کنند، بخش عمده‌ای از شهروندان ایرانی به واسطه مشکلات اقتصادی پیش آمده در تنگنا قرار گرفته‌اند. وضعیتی که در کنار بحران‌های اقتصادی به خسارات اجتماعی نیز دامن خواهد زد و در صورت عدم اقدام جدی مسئولان پیامد‌های نگران‌کننده‌ای را به همراه خواهد داشت.
در شرایط ملتهب چه باید کرد؟
اما آنچه در این میان حائز اهمیت است، ترس و نگرانی از آینده است. مردم نمی‌دانند چه آینده‌ای در انتظارشان است و همین امر به بیشتر شدن التهابات جامعه دامن می‌زند. اینکه در این دوران باید چه کار کرد و رفتار درست چیست گاهی موجب رخ دادن برخوردهای اشتباه می‌شود.
شیوه‌های مواجهه با بحران متفاوت است
وضعیت اقتصادی و اجتماعی در زمانه‌ای که به سر می‌بریم به میزان قابل توجهی بر وضعیت سلامت روانی افراد جامعه اثر می‌گذارد. بدون تردید همه ما این روزها دشواری‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی زیادی داریم. همه در این بیان اثر می‌پذیرند اما شاید به شهروندان آسیب‌پذیر بیشتر توجه کرد. در نظر گرفتن این موضوع مهم است که وقتی سطح تنش از یک میزان مشخص بالاتر می‌رود، افراد واکنش می‌دهند، اما با شیوه‌های متفاوت. میزان تحمل افراد مانند هم نیست و سطح پذیرش آنها متفاوت است، وضعیتی که این روزها به صورت آشکار در جامعه دیده می‌شود. در چنین شرایطی افراد ممکن است وضعیت های متفاوتی را تجربه کنند. عده‌ای می‌توانند خود را کنترل کنند و عده ای قدرت دفاع و نیروهای درونی خود را برای مقابله با سطح تنش کافی نمی‌بینند. مهاجرت، تجربه‌ی اختلال روانپزشکی، رو آوردن به اعتیاد، اقدام به خودکشی، و انزوا و تنهایی راه‌هایی است که ممکن است در این حالت پیش پای فرد خود را نمایان کند.
تأثیر پیش‌بینی‌ناپذیری آینده بر روان
مساله گرانی، تورم، پیش‌بینی‌ناپذیری آینده، اضطراب و وحشت از رخدادهای تلخی که ممکن است از راه برسد و خارج از حوزه اراده و کنترل ما شهروندان باشد، از موضوعات مهمی است که بر سلامت روان شهروندان تاثیر می‌گذارد. با این حال پیشنهاداتی برای عبور از این بحران ها، به صورت کوتاه مدت وجود دارد.
دوری کردن از اخبار راه چاره نیست
این حرف در سال‌های اخیر به عنوان یک حرف رایج مطرح شده که «از خواندن و شنیدن اخبار بپرهیزید». من به این نگاه صفر و یکی به اخبار باور ندارم و نمی‌توانم پیشنهاد کنم که جامعه اخبار را دنبال نکند؛ چراکه معتقدم جامعه‌ای که از وضعیت خود اطلاع نداشته باشد، جامعه‌ی ناآگاهی است و ناآگاهی دست کمی از فقر و تبعیض ندارد اما باید چند نکته را در نظر گرفت. ابتدا باید به ظرفیت های متفاوت افراد نگاه کرد. برای بعضی افراد، پیگیری اخبار ممکن است فوق‌العاده آزارنده و فراتر از ظرفیت آنها باشد و برای برخی ساده‌تر و قابل تحمل. این گروه با پیگیری اخبار احساس کنترل و آرامش بیشتری می‌کنند.
نکتۀ مهم‌تر این است که ما اکنون در وضعیت رونق روزنامه‌ها مثل آنچه در دهه ۷۰ بود نیستیم. مسالۀ امروز ما فضای مجازی و جامعه شبکه‌ای شده است که در آن اطلاعات و اخبار بدون سندیت کافی به میزان زیاد و با سرعت بالا توسعه پیدا می‌کند. از پی هم آمدن اخبار، حجم بالا، تنوع اخبار و منابعی که فرد از آن اخبار را دریافت می‌کند می‌تواند برای فردی که آن را دنبال می‌کند تنش‌آمیز و کلافه‌کننده باشد. شاید اگر یک کار پژوهشی ساده انجام شود و میزان گروه‌های خبری را که افراد دنبال می‌کنند بررسی کنیم متوجه می‌شویم که با حجم بالایی از ورودی و داده رو به رو می‌شویم.
داشتن روتین روزانه درسلامت روان موثر است
موضوع بعدی سبک زندگی و نحوه برخورد و رسیدگی به مسائل سلامت شخصی است. از نظر من داشتن روتین روزانه شامل رعایت حداکثری نظم خواب و بیداری، تحرک به اندازه کافی و پرهیز از یک جانشینی و استفاده به‌اندازه از شبکه‌های مجازی راهی است که می‌تواند بر سلامت روان اثر مثبت بگذارد.
تلاش کنیم در جمع بمانیم
شرایط بحرانی و دشوار، ما را از نظر ذهنی در وضعیت جست وجو برای بقا و تلاش برای حداکثر کردن منافع شخصی پیش می‌برد که در نهایت منجر به احساس تنهایی می‌شود. در این وضعیت ممکن است ما خود را از بودن در گروه‌های اجتماعی محروم کنیم. موضوعی که باید به آن توجه کرد، حضور در جمع‌های سالم است.
انتشار در روزنامۀ شرق. ۳۰ فروردین ۱۴۰۳
